De grondstof water
Waarom wij behoedzaam met deze grondstof van het leven moeten omgaan
Hoewel wij op een 'blauwe planeet' wonen zijn zoetwater en drinkwater een schaars goed. Zo waarschuwden de Verenigde Naties al in 2015 in hun 'wereld water rapport' voor een dreigend watertekort. De boosdoeners zijn vooral de irrigatie in de landbouw en de toenemende industrialisering. Bovendien verandert de wereldwijde waterkringloop als gevolg van de klimaatverandering. Actuele schattingen gaan ervan uit dat momenteel 3,6 miljard mensen (51 % van de wereldbevolking) getroffen worden door waterschaarste. Al deze ontwikkelingen zijn reden genoeg zo verantwoordelijk mogelijk met deze belangrijke grondstof om te gaan.
Waterschaarste maakt vindingrijk: omdat het waterverbruik in de Amerikaanse staat Californië van 2011 tot 2017 vanwege een aanhoudende droogteperiode streng was gereglementeerd, zijn tuinbezitters destijds begonnen om hun uitgedroogde gazons op te knappen door ze te besproeien met milieuvriendelijke verf. Tenslotte moest het eigen gazon in de eeuwige wedstrijd tussen de hobbytuiniers steeds een beetje groener zijn dan dat van de buurman. Al langere tijd is het 'gazongroen' uit de spuitbus ook in Europa en elders een succes.
Eigenlijk een sympathiek verhaal over menselijke eigenaardigheden – als de achtergrond niet zo ernstig zou zijn. Wereldwijd beschouwd worden waterschaarste en de in vele regio's strikt beperkte beschikbaarheid van water (d.w.z. de per hoofd van de bevolking beschikbare hoeveelheid zoet water) een steeds grotere uitdaging.
Bijvoorbeeld Duitsland: hoewel de Rijn als een van de belangrijkste waterwegen in Europa eind 2018 een ongekend lage waterstand had, is het probleembewustzijn hier bij ons nog niet werkelijk aanwezig. Evenals in andere rijke industrielanden – maar niet alleen daar – beoordelen wetenschap, politiek, economie en bevolking de probleemsituatie namelijk meestal zeer verschillend. Een blik op de feiten toont inmiddels dat zowel bij huishoudens alsook bij het bedrijfsleven en de industrie in de toekomst een duurzamere omgang met de grondstof water absoluut noodzakelijk is. En dat wereldwijd. Kortom: er moet dringend op water worden bespaard – ook omdat armere landen met in verhouding weinig waterreserves nu al vlak voor een totaal watertekort staan. In feite gaat het om ons allemaal!
Daarbij komt als verzwarende omstandigheid: niet alleen de vaak verkwistende omgang met water, maar ook de toenemende vervuiling door afvalwater laat de situatie verder escaleren. Zo is inmiddels 80 procent van alle ziektes in arme landen het gevolg van verontreinigd drinkwater. Dit kost jaarlijks aan ongeveer 3,5 miljoen mensen het leven – waaronder ook talloze kinderen.
Bovendien gebruiken toonaangevende importlanden zoals de VS, China en Duitsland door de massale aanvoer van goederen uit andere delen van de wereld het daar aanwezige water uiteindelijk voor zichzelf. De industriële en landbouwproductie verbruiken zowel hier als daar zeer veel water, wat in vele regio's vooral dan bijdraagt aan de 'waterstress' als te veel van het eigen water voor de exportproductie wordt gebruikt. Het ontbreekt daardoor ter plaatse aan voldoende water, waardoor vanaf een bepaalde drempel de risico's voor milieuproblemen en economische moeilijkheden toenemen. Dit voorbeeld maakt duidelijk dat bij het thema water uiteindelijk alles met elkaar samenhangt. En dat het daarom een mondiaal thema is.
Op de aarde is toch water in overvloed?
Omdat onze blauwe planeet voor meer dan twee derde bestaat uit water, lijkt het op het eerste gezicht tegenstrijdig dat waterschaarste überhaupt een serieus probleem is. Temeer omdat op de aarde water in overvloed aanwezig is – ongeveer 1.400 triljoen liter. Een welhaast onvoorstelbare hoeveelheid.
Evenwel bestaat slechts ongeveer drie procent van de totale hoeveelheid uit zoet water en alleen een klein deel daarvan kunnen we zonder grote moeite bereiken. Want het meeste door de mens potentieel te gebruiken (maar alleen beperkt drinkbare) water bevindt zich in de vorm van ijs aan de noord- en zuidpool of in gletsjers en in de permafrostbodem.
Puur drinkwater is met 0,3 procent van de totale waterhoeveelheid zelfs nog beduidend schaarser: omgerekend op een waterfles van 1 liter is dit maar net drie millimeter – daarmee krijg je niet eens een vingerhoedje gevuld. Als je je deze verhouding van de hoeveelheden realiseert, krijg je een droge mond.
Meer dan 97 procent is dus zout water, dat eerst arbeidsintensief en tegen hoge kosten moet worden gezuiverd of gezuiverd zou moeten worden om het bijvoorbeeld in de landbouw te kunnen gebruiken. Hierdoor is het geen bijzonder goed alternatief voor natuurlijk bruikbaar water of drinkwater. Tegen deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat de waterprijzen langzaam maar zeker stijgen.
We gebruiken water als het ware steeds slechts voor een bepaalde tijd en brengen het later op de een of andere manier weer terug in de kringloop. Het kardinale punt is echter: hoe meer water wij individueel of gelijktijdig voor wat dan ook gebruiken (of door vervuiling tijdelijk onbruikbaar maken), hoe sterker het totale niveau in dezelfde tijd voor iedereen daalt. Een heel eenvoudige rekensom. En omdat de waterreserves zeer onevenredig over de aarde zijn verdeeld, versterken factoren zoals bevolkingsgroei, de industrialisering in opkomende economieën of de klimaatverandering het probleem des te meer. Hoewel voorlopig slechts regionaal. Feit is echter: de beschikbare hoeveelheid water wordt mondiaal gezien steeds schaarser.
Wat blijft? Dat water als levengevend en levensbehoudend 'element' zonder twijfel de meest waardevolle grondstof op aarde is. En dat we alleen deze aarde hebben. Daarom moeten we leren zo behoedzaam mogelijk met onze grondstoffen om te gaan. Meer water besparen is hierbij een belangrijke en onvermijdelijke stap. Anders draaien wij op een gegeven ogenblik zelf de kraan dicht – en de gestegen waterprijzen zullen dan ons kleinste probleem zijn.
Als specialist in vaatwastechniek met een groot verantwoordelijkheidsbesef neemt MEIKO het thema 'water en duurzaamheid' al sinds jaren zeer serieus. In de volgende bijdragen in onze kleine serie over water zullen we daarom speciaal ingaan op de gastronomische aspecten.
